بیابان لوت
اشاره:
از دیدگاه اقلیم شناسی، لوت بیابانی است که قسمت های اندکی از آن (نسبت به مساحت کل آن) کویر یا شوره زار است و در قسمت شمال غرب لوت مرکزی قراردارد.

از دیدگاه اقلیم شناسی، لوت بیابانی واقعی با کمتر از 50 میلی لیتر بارندگی در سال است که قسمت های اندکی از آن (نسبت به مساحت کل آن) کویر یا شوره زار (پلایا) است و در قسمت شمال غرب لوت مرکزی و جنوب آن شوره گز هامون قراردارد. همچنین چون از نظر علم زمین ریخت شناسی، دشت نیز عارضه همواری است که بیشتر در قسمت میانی چاله های زمین ساختی، بین کوه و پلایا را در بر می گیرد، اصطلاح بیابان لوت بهترین واژه برای توصیف آن است.

 

لوت و موقعیت جغرافیایی

این بیابان به طول تقریبی 700 کیلومتر از آتشفشان بزمان در جنوب تا حدود بیرجند و فردوس در شمال کشیده شده است و پهنای آن حدود 150 تا 200 کیلومتر است و به سه قسمت تقسیم می شود:

* لوت شمالی (لوت رودشور، لوت بصیران از بیرجند و خوسف تا بالای شهرستان شهداد)

* لوت مرکزی یا همان لوت اصلی از شهرستان شهداد در شمال غرب و چشمه بلوچ آب در جنوب تا حدود روستای نصرت آباد در جنوب شرق

* لوت جنوبی به راه اصلی جاده بم به زاهدان ختم می شود که به لوت زنگی احمد نیز معروف است.

 

لوت و موقعیت زمین شناسی

بلوک لوت توده ای است مستحکم و کشیده که در جهت شمال جنوب حدود 900 کیلومتر بسط دارد و در تعاریف جدید بلوک طبس، فروافتادگی جازموریان و کوه های آتشفشانی بزمان جزو این بلوک شمرده نشده است. بلوک لوت عمدتا از سنگ های آتشفشانی دوره سوم (به ویژه ائوسن) با ضخامتی نزدیک به 2000 متر و نهشته های قاره ای نئوژن به ضخامت 700 متر کواترنری پوشیده شده است که نفوذهای گرانیت و دیوریت های دوران دوم و سوم و نیز دگرگونه های پیش از تریاس بالایی (در نواحی ده سلم و چهار فرسخ) نیز در آن به طور پراکنده دیده می شوند.

حاشیه غربی بلوک را همبری با گسل نایبند و در مرز تماس شرق آن را زون گسلی نهبندان محدود می کند.

 

لوت

 

لوت و موقعیت زمین ریخت شناسی

لوت چاله زمین ساختی ای است که به لوت شمالی (از رودشور بیرجند تا چاله ده سلم) و لوت مرکزی و جنوبی  قابل تقسیم است. لوت مرکزی از نظر زمین ریخت شناسی دارای عوارض مهمی است که عبارتند از:

1- مگا یاردانگ ها (کلوت ها): در بخش غربی با وسعتی معادل 10000 کیلومتر مربع (60 × 150 کیلومتر مربع)

2- هامادای میانی: به صورت مثلثی وارونه که از شمال به جنوب عبارت است از سنگ فرش های بیابانی (قلوه سنگی آذرین تا ماسه ای)، رسوبات تخریبی تبخیری و پلایای یا کویرِ شوره گز هامون)

3- دریای ماسه ای (erg) ریگ یلان: در بخش شرقی با وسعتی معادل 10000 کیلومتر مربع (520 × 162 کیلومتر)

 

ویژگی های مهم لوت:

1- گرم ترین نقطه روی زمین: بیابان لوت طی 7 سال مطالعه متوالی (2003 – 2009)، طبق داده های LST ماهواره ای MODIS/ Aqua، 5 سال گرم ترین نقطه روی زمین بوده است (به جز سال های 2003 و 2008). دمای سطحی آن در طول این سال ها از 1/68 تا 7/70 درجه سانتیگراد نوسان داشته است.

 

لوت، تنها نقطه در روی کره زمین است که دمای سطحی بالای 70 درجه را دارا بوده و به طور منظم بزرگ ترین منطقه روی کره زمین است که دمای سطحی بالای 65 درجه سیلیسوسی را نشان می دهد.

 

گفتنی است؛ که این گرم ترین نقاط برخلاف تصور رایج در فلات گندم بریان واقع نبوده و داخل لوت مرکزی واقع شده اند.

 

2- مگا یاردانگ های بلند (کلوت ها): عارضه های خطی شکلی هستند که بر طول زمان در اثر وزش بادهای شدید یک سویه (مانند بادهای 120 روزه) به وجود آمده اند.

 

بیابان لوت

 

کلوت ها در رسوبات تخریبی تبخیری به نام سازند لوت به وجود آمده اند. بلندی این عارضه ها در گزارش ها 80 متر آمده ولی برونزد سازند لوت در محل پوزکال (کنار جاده شهداد به نهبندان) تا 145 متر اندازه گیری شده است.

 

3- نبکاهای بلند (تَل گز): تپه های ماسه ای هستند که با به دام افتادن سیلت و ماسه توسط موانع گیاهی به وجود می آیند. بلندترین این تل های سیلتی – ماسه ای در اطراف شهداد از 10 تا 12 متر اندازه گیری شد.

 

دشت لوت

 

4- تپه های ماسه ای: مجموعه دریای ماسه ای شرق لوت مرکزی (ریگ یلان) دارای بیش از ده هرم  ماسه ای بالای 400 متر است که بلندترین آن ها 475 متر است. در کنار این هرم ها، قیف هایی با عمق 400 متر وجود دارند که احتمال وجود برجستگی های مدفون مرتفع در زیر این تپه ها را منتفی می سازد.

 

تپه های ماسه ای

 

5- مناطق فاقد حیات گیاهی: منطقه فاقد حیات گیاهی وسعتی در حدود 150×200 کیلومتر را از یک سوم داخلی دریای ماسه شرقی، هامادای مرکزی تا مگایاردانگ ها (کلوت ها) را در بر می گیرد. البته نبود باکتری در این بیابان ادعایی غیر علمی است.

 

این بیابان علاوه بر این، دارای جذابیت های دیگر زمین شناسی و زمین ریخت شناسی مانند فلات بازالتی گندم بریان با مخروط آتشفشانی زیبای آن، شهر خیالی لوت، جوشش های گچی تخم مرغی، چند ضلعی های گچی نمکی، پیکان های صحرا و کوچه ها (کانال های عمیق فرسایش آبی) است.

 

همچنین این منطقه علاوه بر جاذبه های زمین گردشگری، دارای جاذبه های دیگر بوم گردشگری (اکوتوریستی) همچون درخت کهنسال سیرچ و جاذبه های باستانی و فرهنگی زیادی مانند: بادساب های نهبندان، قلعه شفیع آباد، میل نادری، آب انبار و قلعه و ... شهداد است.

 

همچنین بر اساس حفاری های انجام شده خود شهر شهداد از کانون های تمدن با قدمت 6000 ساله بوده که احتمالا قسمتی از تمدن بزرگ آراتا (شامل جیرفت، شهر سوخته، شهداد و ...) به شمار می رود. این تمدن بزرگ از تمدن بین النهرین نیز قدیمی تر بوده و از یافته های مهم در شهر شهداد علاوه بر تندیس های گلی، مهرها، مجسمه های سنگی و سفال های منقوش به خطوط بسیار ابتدایی، می توان از قدیمی ترین پرچم فلزی دنیا نام برد.

 

کویر شهداد

 

با توجه به رکوردهای جهانی بیابان لوت، سازمان رمین شناسی طرحی به نام «زمین شناسی، زمین ریخت شناسی و زمین گردشگری لوت» دردست اجرا دارد.

 

منبع: ماهنامه صنعت و معدن

گرد آورنده: عمار رحیمی

ميانگين امتيازي که 13 نفر از خوانندگان به اين مطلب داده‌اند: 5.5 از 6
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.
لطفا فقط در مورد همین مطلب، نظر دهید.
نظر خود را به زبان شیرین پارسی بنویسید تا دیگران را برای استفاده از نظر خود دچار زحمت نکنید.

برای مشاهده جزئیات کامل تورها، روی عناوین تورها کلیک کنید.
تورهای این هفته
    توری برای نمایش وجود ندارد.
تورهای هفته بعد
    توری برای نمایش وجود ندارد.
تورهای سفارشی و اختصاصی
گروه گردشگری گاندو برای دوستانی که خواهان سفرهای خصوصی خانوادگی، دوستانه و ... هستند، تورهای متفاوت و متنوعی را مطابق با میل آن ها برگزار می کند.