اخبار گاندو > گردشگری ایران > موزه‌ها جذام ندارند، به دیدن‌شان برویم

موزه‌ها جذام ندارند، به دیدن‌شان برویم

امروز - 28 اردیبهشت - روز جهانی موزه نامگذاری شده، اما در کشوری با تمدن 2500 ساله، مردم با موزه‌ها قهر هستند و باید بپذیریم که علاقه‌ای به موزه‌ها نداریم.

 

وقتی بیشترین تعداد بازدیدکننده از موزه‌ها ۱۰ میلیون نفر در تعطیلات سال نو باشد - آن هم با افزایش ۱۵ درصدی نسبت به سال قبل - و تازه این آمار تمام ۵۰۰ موزه کشور را شامل شود، باید کمی بیشتر در این موضوع تامل کرد که چرا مردم به این فرهنگ و تمدن غنی روی خوش نشان نمی‌دهند؟

 

به طور میانگین سهم هرکدام از موزه‌های ایران از گردشگران نوروزی، 20 هزار نفر می‌شود که متاسفانه نسبتِ گردشگر داخلی به خارجی آن نیز مشخص نیست.

 

موزه قرار بوده جایگاهی مقدس برای هنر و صنعت گذشتگان باشد. اما به نظر می‌رسد در ایران کمتر کسی حوصله سر زدن به میراث گذشته خود را داشته باشد، در حالی که در سایر کشورها میزان بازدید از موزه‌ها یکی از ملاک‌های توسعه به شمار می‌آید.

 

نداشتن موزه‌های خصوصی، قابل قیاس نبودن میزان جذب گردشگر، تمرکز موزه‌های ایران بر اشیاء داخلی و مواردی از این دست مانع از قیاس آمار بازدید گردشگران ایران و کشورهایی که در این زمینه موفق بوده‌اند می‌شود.

 

دکتر «امان‌الله قرایی مقدم» - جامعه‌شناس و استاد دانشگاه - ریشه‌ی این موضوع را در عدم توجه آموزش و پرورش و میراث فرهنگی به بحث آموزش می‌داند و می‌گوید: مدرسه یکی از بهترین مکان‌ها برای آموزش افراد است. شما در درس تاریخ، میراث فرهنگی را یاد نداده‌اید. میراث فرهنگی باید بخش عمده‌ای از کتاب‌های درسی ما را به خود اختصاص دهد. در کتاب های درسی ما دیگر صحبت از پادشاهان گذشته نیست.

 

وی ادامه داد: ابتدا باید یاد بدهید تا بعد توقع داشته باشید مردم به موزه بروند. دانشجو باید بودجه گردش علمی داشته باشد. دانشجو هنوز نمی‌داند موزه ایران باستان کجاست؟ مردم به موزه نمی‌روند، چون با هویت ملی بیگانه شده‌اند. در کدام مدرسه مجسمه بزرگان شهر را گذاشته‌اند؟ تلویزیون هم مردم را تشویق نمی‌کند. آدامس خروس نشان را تبلیغ می‌کند، ولی موزه را نه!

 

وی با اشاره به نقش مهم میراث فرهنگی در عواطف ملی مردم یک کشور گفت: آشنایی با میراث فرهنگی یکی از بهترین دلایل علاقه مردم به سرزمین‌شان و دفاع در برابر بیگانگان است.

 

یک فرمول ،۵۰۰ مسئله

قبل از پرداختن به عوامل و راهکارهایی که منجر به افزایش بازدید از موزه‌ها می‌شوند، باید بدانیم این تاکید بر افزایش بازدیدکننده چه تاثیراتی بر موزه‌ها خواهد داشت؟ آیا موزه‌های ما ظرفیت پذیرش تعداد زیادی گردشگر را دارند؟

 

»علیرضا دبیری نژاد»، کارشناس موزه‌داری کشور در این‌باره گفت: ما فکر می‌کنیم هر موزه‌ای بازدیدکننده بیشتری داشته باشد، موفق‌تر است. تاکید صرف بر افزایش آمار بازدیدکننده به میزانی بزرگ شده که باقی عملکردها و وظایف موزه هم فراموش شده است. در حالی که مسئله اینجاست که موزه یک مرکز تفریحی صرف نیست که تنها یک کارآیی داشته باشد. بازدید از موزه وسیله‌ای برای رسیدن به اهدافی دیگر است. اگر در این بازدیدها تاثیرات و ارتقای فرهنگی صورت نگیرد، معنایی ندارد. خیلی از موزه‌هایی که آمار بازدیدکننده بالایی دارند، عملا نقش تاثیرگذاری ندارند.

 

وی با اشاره به تنوع موزه‌ها و نوع فعالیت آنها گفت: بین موزه‌ها کمتر فعالیت آموزشی و پژوهشی وجود دارد. ما در بحث موزه‌ها همه را با یک عنوان می‌شناسیم، در حالیکه آنها پدیده‌های بسیار متنوعی هستند. از کاخ موزه‌ها و باغ موزه‌ها تا موزه‌های فنی و هنری. ما نمی‌توانیم تنوع مخاطب یا برخوردی که با موزه‌های هنرهای معاصر می‌شود را با کاخ چهلستون یکی تلقی کنیم. تنوع سلیقه‌ها، ‌ژانرهای مختلفی را ایجاد می‌کند. برای راهکارهای افزایش بازدیدکننده هم به شکل یکسان عمل می‌شود. مثلا اگر روزی رایگان اعلام می‌شود، برای همه موزه‌ها است یا اگر ساعت بازدیدی هست، نباید برای همه یکسان در نظر گرفته شود.

 

وی ادامه داد: هر موزه‌ای به میزان فضا و امکاناتش ظرفیت پذیرش خاصی دارد. مسئله اینجاست که اگر موزه‌ها تحت یک مدیریت واحد هستند، باید بتوانند به تناسب هرکدام از اینها ظرفیت‌سنجی داشته باشند و فیلتری برای کنترل آنها ایجاد کنند. مثلا ما همه کاخ موزه‌های تخصصی، موزه‌های بسته و باز و غیره را در یک سبد می‌گذاریم و با یک فرمول برخورد می‌کنیم. برای همین می‌بینیم زمانی یک کار پوپولیستی برای افزایش بازدید موزه‌ها، بیش از اثرات مثبت،‌ اثرات مخرب دارد.

 

دبیری نژاد اظهار کرد: گاهی می‌بینیم برخلاف ظرفیت بازدید فضا، تعداد بازدیدکننده بسیار افزایش می‌یابد و به آثار آسیب می‌رساند؛ مثل بروز رفتارهای وندالیستی یا از بین رفتن شرایطی که برای آثار باید رعایت شود. گاهی هم باعث می‌شود برای کنترل اوضاع بخشی از ظرفیت‌های نمایشی و بازدیدی را تعطیل کنند و خود به خود کم‌فروشی کنند. به دلیل کمبود نیروی راهنمایی و ... از استانداردها کم می‌کنیم و زیر استانداردها می‌آییم. در چنین شرایطی نباید توقع تاثیرگذاری و کار آموزشی داشته باشیم.

 

افزایش بازدید درازای چه؟

در حالی که درآمد موزه‌ها عملا به جیب خودشان بازنمی‌گردد و به خزانه دولت ریخته می‌شود و بعد از آن میان موزه‌ها تقسیم می‌شود، عدم برنامه‌ریزی مناسب و بی‌توجهی به ظرفیت‌های موزه، آثار منفی را به دنبال خواهد داشت.

 

دبیری نژاد دراین رابطه گفت: بازدید برای موزه‌ها یک امر آموزشی غیرمستقیم است و باید این تاثیر را داشته باشد. در سال‌های اخیر چون مجرای درآمد موزه‌ها بازدید فرض شده است، بسیاری از افراد بر افزایش بازدید موزه‌ها تاکید می‌کنند. برای کسب درآمد گاهی فکر می‌کنیم باید بازدید را به هر قیمتی بالا ببریم. برای همین خیلی از موزه‌ها از هویت‌شان،‌ چهارچوب موضوعی و حریم مجموعه و کارکردشان دور می‌شوند. گاهی موزه‌ها تبدیل به بازار مکاره می‌شوند. هرنوع فعالیت در آنها شکل می گیرد که صرفا بازدیدکننده جذب شود.

 

وی ادامه داد: هیچ موزه‌ای قرار نیست موسسه‌ای انتفاعی باشد. طبق تعریف ایکوم، ‌موزه موسسه‌ای غیر انتفاعی است که در خدمت اهداف جامعه قرار دارد. بخشی از این درآمد قرار است در جهت آن اهداف باشد. گاهی اینگونه رفتار کردن باعث می‌شود که موزه‌هایی شکل بگیرند که شبیه فرهنگسرا هستند. برخی از آنها نه مجموعه دارند و نه تشکیلات،‌ نه بخش پژوهش و نه آموزش. فقط یک ساختمان فاقد اشیاء هستند، حتی آن را کامل نمی‌کنند. بعضی از موزه‌ها هم راه می‌افتند، اما کار دیگری در آنها انجام می‌شود. شما وقتی موزه نجوم می‌سازید، مجموعه تاریخ سیاسی در آن نمی‌گذارید. اینجاست که باعث می‌شود برخی نهادها بلاتکلیف شوند و چهارچوب هویت‌شان به هم بریزد. مخاطب هم به عنوان یک نهاد تخصصی با هویت و موضوع مشخص با آ‌ن برخورد نمی‌کند. در نهایت این نگاهِ صرفا بازدیدگرایانه باعث شده است آسیب‌های دیگری به هویت موضوع، اهداف و چشم‌انداز موزه وارد شود. هر موزه ای باید یک ماموریت داشته باشد و همه عملکردها به نسبت این چشم‌انداز سنجیده شوند. نمی‌شود چون یکی از فعالیت‌های موزه بازدید است، همه موزه‌ها به این سمت بروند.

 

مخاطب شناسی ، نیاز امروز موزه های کشور

این کارشناس درباره شیوه‌هایی که باعث جذب مخاطب بیشتر می‌شود چنین توضیح داد: در سال‌های اخیر زیاد شنیده‌ایم که می‌خواهیم موزه شیءمحور و مخاطب‌محور داشته باشیم. این اشتباه است که فکر کنیم این دو در مقابل هم هستند. موزه بدون شیء و مجموعه معنا ندارد. رویکرد مخاطب محوری توجه به نیازهای مخاطب است، نه صرفا بالا بردن کمیت بازدید. اگر مثلا موزه تعداد بازدیدکننده بیشتری داشت، مخاطب محورتر است. میزان تاثیر و نوع برخورد با مخاطب و برنامه‌ریزی موزه تعیین می‌کند که این موزه مخاطب محور است یا خیر. موزه ها باید دسته‌بندی شوند و به تناسب معیارها و شرایط خودشان سنجیده شوند. ممکن است دو موزه در یک موقعیت جغرافیایی در کنار هم قرار گرفته باشند، اما اهداف و ماموریت‌های متفاوتی را دنبال کنند.

 

دبیری نژاد ادامه داد: شرایط بازدید برای همه موزه‌ها یکسان تعریف شده است. موزه‌هایی که قرار است بازدید عمومی داشته باشند چه لزومی دارد از همان ساعتی باز باشند که موزه‌های تخصصی هستند؟ برخی از این موزه‌های تفرجی می‌توانند از غروب شروع به کار کنند که زمان اوقات فراغت مردم است. قبلا روزهای تعطیل عمومی،‌ به عنوان روزهای بازدید رایگان اعلام می‌شد،‌ اما رسم بر این است که روزی که کمتر بازدیدکننده دارد رایگان اعلام شود.

 

وی افزود: بعضی موزه‌ها به دلیل این که مخاطب‌شناسی نکرده‌اند، بازدیدکننده کمتری دارند. هر موزه‌ای مخاطب خاص مشخص دارد، باید بداند که چگونه آنها را پیدا کند؟ چه کانال‌های ارتباطی وجود دارد و شروع کند به برقراری ارتباط با آنها. برخوردهای صرف کمی با بازدید موزه‌ها و تاکید بر بالابردن آن بدون در نظرگرفتن جوانب لازم و بدون اینکه سودی برای موزه داشته باشد، گاهی باعث دور شدن موزه‌ها از اهداف موردنظرشان شده‌اند و یا به حاشیه رانده شده‌اند. گاهی بازدیدهای دانش‌آموزی ممکن است آمار خوبی داشته باشند، اما متناسب شرایط لازم برای کودکان نیست و گاهی می‌بینیم که نحوه برخورد مانند بزرگسالان است. در حالی که مجرای تعامل با کودکان باید بازی و تکنولوژی امروز باشد.

 

تبلیغاتی که نیست!

کسی می‌داند مردم و گردشگران چگونه باید از موزه‌های شهر خبردار شوند؟ چند نفر موزه‌های تخصصی در زمینه‌های مورد علاقه‌شان را می‌شناسند؟

 

روی بیلبوردهای تبلیغاتی و پرهزینه شهرها، در میان انبوه آگهی‌های تلویزیونی و سیل پیامک‌های جاری شده به گوشی‌های همراه، جای خالی تبلیغ این میراث ارزشمند احساس می‌شود. اگر گردشگری بدون راهنما وارد شهری مانند تهران شود، تقریبا نشانه‌ای از اطلاع‌رسانی درباره میراث فرهنگی این شهر نمی‌بیند. حتی شبکه‌های مجازی نیز با ضریب نفوذ بالای خود می‌توانند بسیار تاثیرگذار باشند. در این مورد، عمارت مسعودیه می‌تواند شاهد خوبی باشد. تبلیغ این بنا در اینستاگرام که متعلق به زمان قاجار است و در میدان بهارستان تهران واقع شده،‌ در معرفی آن به مردم بسیار موثر بوده است.

 

جواد یزدانی‌خرم - مدیرکل سابق اداره موزه‌های کشور - در این‌باره اعتقاد دارد که تبلیغات تاثیر مثبتی در افزایش بازدید مردم از موزه‌ها دارد: «بازدید از موزه‌ها و مجموعه‌های تاریخی در حقیقت بازدید از فرهنگ خودمان است. باید موزه‌ها تبلیغ شوند که مردم هم تشویق شوند که از آنها بازدید کنند. وقتی دو روز تعطیل می‌شود، مردم برای تفریح شمال می‌روند. باید بیشتر فرهنگ‌سازی شود که جزئی از برنامه‌های زندگی‌شان شود. گاهی مردم تاسف می‌خورند که چنین جایی در شهر ما بوده و خبر نداشته‌ایم. بسیاری از موزه‌ها هستند که مردم آنها را نمی‌شناسند چون تبلیغ مناسبی ندارند.

 

وی همچنین با اشاره به تاثیر تبلیغات در ورودی شهرها گفت: در ترمینال‌ها و فرودگاه‌ها می‌شود اطلاع‌رسانی کرد تا مسافری که وارد شهر می‌شود بداند چه موزه‌ها و بناهایی در شهر وجود دارد. این تبلیغات تاثیر می‌گذارد. موزه‌های ما از نظر تجهیزات و تنوع در اشیاء متنوع‌اند. همچنین کسانی که به عنوان راهنما فعالیت می‌کنند، باید بتوانند بیننده را جذب کنند. برای مثال خیلی از مردم نمی‌دانند کبوترخانه اصفهان کجاست. زمانی قرار بود طرح بازدید رایگان دانش‌آموزان و یا حداکثر با تخفیف ۵۰ درصد اجرا شود. باید این سهمیه‌ها به مدارس داده شود که بچه‌ها از پایه آموزش ببینند و کم‌کم با فرهنگ موزه آشنا شوند. تا تبلیغ نشود هیچ کس سراغ موزه‌ها نمی‌رود.

 

منبع: ایسنا

پایان خبر



آیا این صفحه را می پسندید؟ 18 نفر این مطلب را پسندیده اند

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.
لطفا فقط در مورد همین مطلب، نظر دهید.
نظر خود را به زبان شیرین پارسی بنویسید تا دیگران را برای استفاده از نظر خود دچار زحمت نکنید.

برای مشاهده جزئیات کامل تورها، روی عناوین تورها کلیک کنید.
تورهای این هفته
    توری برای نمایش وجود ندارد.
تورهای هفته بعد
    توری برای نمایش وجود ندارد.
تورهای سفارشی و اختصاصی
گروه گردشگری گاندو برای دوستانی که خواهان سفرهای خصوصی خانوادگی، دوستانه و ... هستند، تورهای متفاوت و متنوعی را مطابق با میل آن ها برگزار می کند.